Σημείωση μεταφραστή*:. Αρκετές φορές και ίσως όχι άδικα, η πρωτομαγιά έχει χαρακτηριστεί ως μια εορτή που μνημονεύει κλέα αντρών. Η ιστορία όμως είναι διαφορετική, αρκετές γυναίκες συμμετείχαν στο αναδυόμενο εργατικό και όχι μόνο κίνημα στην Αμερική τόσο πριν τα γεγονότα όσο και μετά από αυτά. Σε αυτό το κείμενο η Κάρολιν Άσμποου αναδεικνύει την συμμετοχή των γυναικών και όσων επακολούθησαν μετά τα γεγονότα στην πλατεία του Haymarket.
Μια αξιοσημείωτη ομάδα ανθρώπων ηγήθηκε του εργατικού κινήματος του Σικάγο της δεκαετίας του 1880. Ίσως το πιο εκπληκτικό είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι έδωσαν ισότητα στους άνδρες και τις γυναίκες και οι γυναίκες κατέλαβαν εξέχουσες ηγετικές θέσεις, σε μια εποχή κατά την οποία οι γυναίκες θεωρούνταν γενικά πολιτισμικά και βιολογικά κατώτερες από τους άνδρες. Σε μια χώρα που απέτυχε να υιοθετήσει την Τροποποίηση των Ίσων Δικαιωμάτων στη δεκαετία του 1980, η Διεθνής Ένωση Εργαζομένων πριν από έναν αιώνα - το 1883 - κατεύθυνε δύο από τα έξι κύρια σημεία της στην ισότητα μεταξύ των φύλων: «Τέταρτη οργάνωση της εκπαίδευσης σε κοσμική, επιστημονική και ίση βάση και για τα δύο φύλα. Πέμπτον: Ίσα δικαιώματα για όλους χωρίς διάκριση φύλου ή φυλής».
Οι γυναίκες εντός της IWPA ανταποκρίθηκαν σε αυτές τις προσδοκίες ισότητας. Η Lucy Parsons και η Lizzie Holmes ξεχωρίζουν ως ηγέτες στη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων στο Σικάγο πριν από τα γεγονότα στο Haymarket. Αυτές οι δύο γυναίκες συνέβαλαν συχνά σε ριζοσπαστικές εκδόσεις και εργάστηκαν για να οργανώσουν τις γυναίκες ραπτικής για το οκτάωρο το 1886. Η Lizzie Holmes ήταν βοηθός συντάκτη του Alarm, του οποίου ο Albert Parsons ήταν συντάκτης. Η Lucy Parsons και η Lizzie Holmes ηγήθηκαν της πορείας προς το νέο Chicago Board of Trade (πιο γνωστό σε αυτούς ως Board of Thieves) στις 28 Απριλίου 1885. Η Lucy Parsons ήταν γνωστή ως δυναμική και αρθρωτή ομιλήτρια καθώς και συγγραφέας. Μια τρίτη γυναίκα σύντροφος, η Sarah E. Ames, θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στα γεγονότα του Haymarket και θα γινόταν επικεφαλής της Συνέλευσης των Ιπποτών της Εργασίας των Γυναικών το 1789. Το γεγονός ότι αυτοί οι ηγέτες ήταν γυναίκες μπορεί να συνέβαλε στην απόφαση των αρχών να μην τις συμπεριλάβουν στα κατηγορητήρια και τις σκευωρίες μετά το Haymarket. Αλλά το φύλο τους δεν τους εμπόδισε να παίξουν κρίσιμο ρόλο στο αναρχικό κίνημα. Ούτε τους εξαιρούσε από άλλες μορφές αστυνομικής βίας και παρενόχλησης.
Το κίνημα ήταν μια «οικογενειακή υπόθεση», με πικνίκ και κοινωνικές εκδηλώσεις για όλους, συμπεριλαμβανομένων των μικρών παιδιών. Οι πολιτικές πεποιθήσεις των ακτιβιστών ήταν συνυφασμένες με τον ιστό της ζωής τους και της ζωής των οικογενειών τους. Η οικογένεια Schnaubelt, συμπεριλαμβανομένης της Maria Schnaubelt Schwab, της αδελφής της Ida και ίσως της μητέρας τους Rebecca, ήταν ακτιβιστές. Η μητέρα της Lizzie Holmes, Hannah J. Hunt και η αδελφή της Lillie D. White έγραψαν και οι δύο για τη ριζοσπαστική εφημερίδα Lucifer, που εκδόθηκε στο Κάνσας από τον Moses Harman. Η Lizzie και η αδελφή της ηγήθηκαν μιας οργανωτικής προσπάθειας στο κατάστημα ραπτικής όπου εργάζονταν.
Το βράδυ της 4ης Μαΐου 1886, η Lucy Parsons και η Lizzie Holmes σχεδίαζαν στρατηγική για την οργανωτική κίνηση των γυναικών ράψιμο, όταν ένα άτομο έφτασε στη συνάντησή τους στο γραφείο συναγερμού για να ζητήσει την παρουσία του Albert Parsons ως ομιλητή στην πλατεία Haymarket. Διέκοψαν τη συνάντησή τους και οι τρεις ενήλικες με τα δύο μικρά παιδιά της Lucy και του Albert προχώρησαν προς την πλατεία Haymarket.
Οι πέντε από αυτούς βρίσκονταν στην αίθουσα του Zepf όταν ρίχτηκε η βόμβα και η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον του πλήθους. Γνωρίζοντας ότι κάτι φοβερό είχε συμβεί, η Λίζυ παρότρυνε τον Άλμπερτ να φύγει από την πόλη εκείνο το βράδυ και να αξιολογήσει την κατάσταση και την ασφάλεια της επιστροφής του από απόσταση. Η Lucy πήγε σπίτι με τα παιδιά, ενώ η Lizzie συνόδευσε τον Albert στο σιδηροδρομικό σταθμό και αγόρασε το εισιτήριό του. Ο Άλμπερτ πήγε στη Γενεύη του Ιλινόις στο σπίτι του Γουίλιαμ και της Λίζι Χολμς και η Λίζι επέστρεψε στο διαμέρισμα των Πάρσονς στην πόλη για να περάσει τη νύχτα με τη Λούσι.
Το επόμενο πρωί, η Lucy Parsons και η Lizzie Holmes έσπευσαν στα γραφεία της Alarm και της Arbeiter-Zeitung, αποφασισμένες ότι το επόμενο τεύχος του The Alarm θα έπρεπε να βγει καταγγέλλοντας την τελευταία αστυνομική θηριωδία. Η αστυνομία εισέβαλε στο γραφείο της εφημερίδας τουλάχιστον τρεις φορές εκείνο το πρωί και μέχρι το μεσημέρι, οι August Spies, Michael Schwab, Adolph Fischer, Gerhard Lizius, Oscar Neebe, Chris Spies, Lucy Parsons, Lizzie Holmes και Maria Schwab είχαν όλοι συλληφθεί στο γραφείο. Η αστυνομία απελευθέρωσε τη Λούσι, ελπίζοντας ότι θα τους οδηγούσε στον Άλμπερτ. Τη συνέλαβαν άλλες δύο φορές εκείνη την ημέρα. Η Sarah Ames συνελήφθη εκείνο το βράδυ με τη Lucy, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι. Η Lucy έστειλε αμέσως εγκυκλίους σε όλα τα τμήματα της IWPA, ενημερώνοντάς τους ότι ο Συναγερμός και η Arbeiter-Zeitung είχαν κατασταλεί, ότι πολλοί σύντροφοι ήταν στη φυλακή και ότι τα χρήματα χρειάζονταν απεγνωσμένα.
Οι αρχές κράτησαν τη Lizzie Holmes στη φυλακή μέχρι την απολογία της στις 6 Μαΐου, όταν ο αδελφός της πλήρωσε την εγγύηση των 500 δολαρίων. Η Lizzie προσέλαβε μια γυναίκα δικηγόρο από το Μιλγουόκι, την Kate Kane. Η Lucy Parsons ανέλαβε την κατάσταση για τους ριζοσπάστες με την άφιξη της Lizzie Holmes και του Adolph Fischer. Οι κατηγορίες εναντίον της Lizzie Holmes τελικά αποσύρθηκαν.
Εν τω μεταξύ, στη Γενεύη του Ιλινόις, ο William Holmes και ο Albert Parsons διαβάζουν τα νέα από το Σικάγο. Ο Γουλιέλμος απέτρεψε τον Άλμπερτ από το να επιστρέψει αμέσως στο Σικάγο. Ο Άλμπερτ πίστευε ότι κατά πάσα πιθανότητα η Λούσι είχε ήδη θυσιάσει τη ζωή της για τον σκοπό. Περίμενε να πολεμήσει στα οδοφράγματα ανά πάσα στιγμή. Τελικά, όμως, πείστηκε να εγκαταλείψει το κράτος και να αναζητήσει ένα πιο ασφαλές καταφύγιο. Με τη Lizzie Holmes στη φυλακή, ήταν μόνο θέμα χρόνου να ερευνηθεί η κατοικία του Holmes.
Ο Άλμπερτ Πάρσονς επικοινώνησε με τη Λούσι μέσω του Γουίλιαμ Χολμς από την κρυψώνα του στο Ουισκόνσιν και της ζήτησε να συμβουλευτεί τους συνηγόρους υπεράσπισης για τη γνώμη τους σχετικά με το αν πρέπει να επιστρέψει. Η Λούσι συναντήθηκε δύο φορές με τους δικηγόρους για να συζητήσει την προσφορά του Άλμπερτ να επιστρέψει. Ο William R Black, επικεφαλής σύμβουλος, ήταν ενθουσιώδης. Ήταν βέβαιος ότι η εμφάνιση του Parsons θα βοηθούσε την υπόθεση και θα ήταν μια δραματική δήλωση της αθωότητας του Parsons. Ο Μπλακ ήταν βέβαιος ότι θα εξασφαλιζόταν αθώωση. υποτίμησε κατά πολύ τις δυνάμεις που παρατάχθηκαν εναντίον του Parsons. Η Λούσι επικοινώνησε με τον Άλμπερτ και η επιστροφή του ορίστηκε για τις 21 Ιουνίου 1886, την ημέρα έναρξης της δίκης. Ο Άλμπερτ πήγε στο σπίτι της Σάρα Έιμς όταν έφτασε στο Σικάγο, όπου η Λούσι τον ακολούθησε για λίγες ώρες πριν πάνε στο δικαστήριο για την παράδοσή του.
Η Lucy Parsons, η Lizzie Holmes, η Sarah Ames και μέλη της οικογένειας των άλλων κατηγορουμένων παρακολουθούσαν καθημερινά τη δίκη. Μεταξύ των πολλών γυναικών που παρακολούθησαν τη δίκη ήταν η νεαρή Nina Van Zandt, πρόσφατη απόφοιτος του Vassar. Αν και ίσως παρευρέθηκε από περιέργεια στην αρχή, κατέληξε να έχει μεγάλο σεβασμό και συμπάθεια για τους άνδρες που δικάζονταν και για τον ιδεαλισμό τους.
Το άρθρο της Lucy Parsons "To Tramps" εισήχθη από την εισαγγελία ως αποδεικτικό στοιχείο εναντίον των κατηγορουμένων. Η Lizzie Holmes ανέβηκε στο βήμα του μάρτυρα για να υπερασπιστεί το δικό της άρθρο "Notice To Tramps" που εμφανίστηκε στο The Alarm στις 26 Απριλίου 1886 και να δηλώσει τι συνέβη τη νύχτα της 4ης Μαΐου 1886. Ο λοχαγός Schaack απείλησε να συλλάβει τις δύο πιο διαβόητες γυναίκες, τη Lizzie Holmes και τη Lucy Parsons. Το αφοσιωμένο έργο τους δεν πέρασε απαρατήρητο από την αστυνομία.
Στις 20 Αυγούστου, οι ένορκοι επέστρεψαν μια ετυμηγορία ενοχής εναντίον και των οκτώ ανδρών. Επτά καταδικάστηκαν σε θάνατο και ο όγδοος, ο Όσκαρ Νίμπε, σε 15 χρόνια φυλάκισης. Οι γυναίκες άκουσαν την ετυμηγορία. Η Maria Schwab λιποθύμησε στην αγκαλιά της Lucy Parsons και της Sarah Ames. Η Christine Spies, μητέρα του August Spies, και η αδελφή του Gretchen παρηγορούσαν η μία την άλλη. Η Κέιτ Κέιν, δικηγόρος από το Μιλγουόκι, ήταν με τις οικογένειες των κατηγορουμένων.
Μετά τις ομιλίες των καταδικασθέντων στο δικαστήριο στις 7-9 Οκτωβρίου 1886, η εκτέλεση ορίστηκε για τις 3 Δεκεμβρίου 1886. Η Lucy Parsons έφυγε αμέσως για μια περιοδεία στα ανατολικά για να μεταφέρει το μήνυμα του κινήματος της ίδιας και των συντρόφων της στο λαό και να συγκεντρώσει χρήματα για τις εκκλήσεις. Έφτασε περίπου 200.000 άτομα σε 16 πολιτείες. Στο Σικάγο, άλλες γυναίκες συνέχισαν τη δουλειά. Η δεκαεξάχρονη Mary Engel, κόρη του George Engel, ήταν ιδιαίτερα δραστήρια στην προώθηση του ριζοσπαστικού σκοπού.
Η κοινή γνώμη άρχισε να μετατοπίζεται υπέρ των καταδικασμένων ανδρών και οι προσπάθειες ομιλίας της Lucy Parsons δεν ήταν μικρό μέρος αυτής της αλλαγής. Υποστήριξε την αθωότητα των συντρόφων της στην κατηγορία της δολοφονίας, αλλά υπερασπίστηκε τους επαναστατικούς τους στόχους με ασυμβίβαστους όρους. Παρωδούσε τον καπιταλιστικό Τύπο όταν μιλούσε στο Νιου Χέιβεν. «Μπορεί να περιμένατε να ρίξω μεγάλες φλόγες δυναμίτη και να σταθώ μπροστά σας με βόμβες στα χέρια μου. Αν είστε απογοητευμένοι, έχετε μόνο τον καπιταλιστικό Τύπο να ευχαριστήσετε γι' αυτό». Ενθαρρύνθηκε από τους φοιτητές του Yale που αψήφησαν μια δυνατή καταιγίδα για να παρακολουθήσουν την ομιλία της και οι οποίοι παρέμειναν για να κάνουν ερωτήσεις μετά τη διάλεξη.
Το κοινό εντυπωσιάστηκε από τη διάνοια της Lucy, την ειλικρίνειά της και τη χαμηλή μουσική φωνή της που τράβηξε την προσοχή. Η ψηλή σκοτεινή φιγούρα της, το μαύρο φόρεμά της, τα διαπεραστικά μαύρα μάτια της και η ευγλωττία της άφησαν ανεξίτηλη εντύπωση στους ακροατές της, πολλοί από τους οποίους έγραψαν επιστολές για λογαριασμό των συντρόφων της και συνεισέφεραν χρήματα και χρόνο στην υπεράσπιση.
Την Ημέρα των Ευχαριστιών, ο Πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ιλινόις χορήγησε αναστολή εκτέλεσης. Πίσω στο Σικάγο, η Lucy Parsons μίλησε σε μια σοσιαλιστική γιορτή. Οι ριζοσπάστες είχαν λόγους να πανηγυρίζουν. Πίστευαν ότι οι σύντροφοί τους είχαν ελπίδα. Μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, η Λούσι ταξίδεψε στο Σεντ Λούις, το Κάνσας Σίτι και την Ομάχα. Τον Μάρτιο πήγε ξανά ανατολικά και φυλακίστηκε στο Κολόμπους του Οχάιο, όταν προσπάθησε να μιλήσει. Η σύλληψή της έγινε πρωτοσέλιδο σε εθνικό επίπεδο. Μια γυναίκα υποστηρικτής, η κυρία Lyndall, ήταν ο μόνος επισκέπτης που επιτρεπόταν να τη δει. Έφερε στη Λούσι τα γεύματά της, γλιτώνοντας την έτσι από το μενού της φυλακής με ψωμί, νερό και αλάτι.
Καθώς οι οδοί προσφυγής για τους κρατούμενους είχαν εξαντληθεί, η Λούσι και ο Άλμπερτ Πάρσονς παρέμειναν ανένδοτοι ότι δεν θα υπήρχε έκκληση για έλεος. Αφού το Ανώτατο Δικαστήριο του Ιλινόις απέρριψε την έφεση για νέα δίκη τον Σεπτέμβριο του 1887, οι εκτελέσεις ορίστηκαν για τις 11 Νοεμβρίου 1887. Η έσχατη λύση ήταν μια εκστρατεία εκκλήσεων προς τον κυβερνήτη. Για περισσότερο από ένα χρόνο η Λούσι είχε πει ότι δεν μπορούσε να δεχτεί μια δικαιοσύνη που γλίτωσε τον σύζυγό της και σκότωσε τους άλλους συντρόφους της. Η Λούσι και ο Άλμπερτ αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις εκκλήσεις για επιείκεια.
Η Λούσι, ωστόσο, συνέχισε την έκκλησή της προς τους ανθρώπους στους δρόμους του Σικάγο. Πούλησε αντίτυπα του Was It A Fair Dial του στρατηγού Matthew M. Trumball; για ένα νικέλιο το καθένα. Διένειμε αντίτυπα του φυλλαδίου του Άλμπερτ Πάρσονς, An Appeal to the People of America.
Εν τω μεταξύ, άλλες γυναίκες ήταν ενεργές στο να θέσουν την υπόθεση ενώπιον του κυβερνήτη. Στις 9 Νοεμβρίου 1887, δύο ημέρες πριν από τις προγραμματισμένες εκτελέσεις, η Maria Schwab, η Johanna Fischer, η Christine Spies, η Gretchen Spies, η Mary Engel, η Elise Friedel (φίλη του Louis Lingg) και η Hortensia Black, σύζυγος του επικεφαλής συμβούλου υπεράσπισης, William P. Black, ήταν μεταξύ των γυναικών που συνδέθηκαν στενά με την υπόθεση και έκαναν το ταξίδι στο Σπρίνγκφιλντ για να ικετεύσουν τον κυβερνήτη για επιείκεια για τους άνδρες. Η Ένωση Αμνηστίας εκπροσωπήθηκε στο Σπρίνγκφιλντ από έναν άνδρα και μια γυναίκα – τον πρόεδρό της, Lucien S. Oliver και την πνευματίστρια/μεταρρυθμιστή, Cora L.V. Richmond.
Επιστολές υποστήριξης των καταδικασμένων ανδρών προέρχονταν από εξέχουσες γυναίκες από όλο τον κόσμο: από την Eleanor Marx, η οποία είχε επισκεφθεί τους κρατούμενους. από τη Νοτιοαφρικανή μυθιστοριογράφο Olive Schreiner. από την Annie Besant της Εθνικής Κοσμικής Εταιρείας στην Αγγλία. από την Charlotte Wilson της Ομάδας Ελευθερίας στην Αγγλία, που συνδέεται με τον Peter Kropotkin. Mary Herma Aiken από το Grinnell της Αϊόβα, η οποία οργάνωσε ένα μικρό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων εκεί.
Ο κυβερνήτης Oglesby μετέτρεψε τις ποινές των Schwab και Fielden σε ισόβια κάθειρξη. άφησε να σταθούν οι θανατικές καταδίκες των August Spies, Albert Parsons, Adolph Fischer, George Engel και Louis Lingg. Η Lucy Parsons και η Lizzie και ο William Holmes πήγαν στη φυλακή το βράδυ της 10ης Νοεμβρίου, αφού ο κυβερνήτης είχε ανακοινώσει την απόφασή του, για μια τελευταία επίσκεψη με τον Albert. Δεν έγιναν δεκτοί, αλλά ένας αναπληρωτής σερίφης είπε στη Lucy ότι μπορούσε να δει τον Albert στις 8:30 π.μ. το επόμενο πρωί.
Η 11η Νοεμβρίου 1887 ξημέρωσε παγωμένη και θορυβώδης στο Σικάγο. Η Lucy, η Lizzie και τα δύο παιδιά πήγαν στη φυλακή. Αντί να τους επιτρέψει να δουν τον Άλμπερτ, η αστυνομία έπαιξε παιχνίδια μαζί τους, στέλνοντάς τους από τη μια γωνία του τετραγώνου στην άλλη, υποσχόμενη ότι κάποιος στην επόμενη γωνία θα μπορούσε να επιτρέψει την είσοδό τους. Τα παιδιά γίνονταν μπλε από το κρύο, το ρίγος και το κλάμα. Τελικά, η αστυνομία αρνήθηκε το τελευταίο αίτημα της Lucy να επιτραπεί μόνο στα παιδιά να δουν τον πατέρα τους. Στην απελπισία της, προσπάθησε να περάσει τη γραμμή της αστυνομίας. Οι τέσσερις συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο σταθμό της Chicago Avenue, όπου όλοι γδύθηκαν και έψαξαν για βόμβες. Κρατήθηκαν σε κελιά ενώ οι άνδρες εκτελέστηκαν. Λίγο μετά το μεσημέρι ήρθε η μητέρα να τους πει: «Όλα τελείωσαν». Η Λίζι δεν μπορούσε να δει τη Λούσι, αλλά μπορούσε να ακούσει «τους χαμηλούς, απελπισμένους στεναγμούς της». Οι φίλοι που ήρθαν να προσπαθήσουν να τους δουν απομακρύνθηκαν. Ο Γουίλιαμ Χολμς απειλήθηκε με σύλληψη αν έμενε στην περιοχή. Στις 3 μ.μ., οι γυναίκες και τα παιδιά τελικά αφέθηκαν ελεύθερα. Η Nina Van Zandt Spies και η μητέρα της είχαν επίσης απομακρυνθεί αγενώς από την αστυνομία εκείνη την ημέρα, όταν προσπάθησαν να επισκεφθούν τον August Spies για τελευταία φορά.
Η Λούσι κατέρρευσε εντελώς όταν το σώμα του Άλμπερτ μεταφέρθηκε στο διαμέρισμά της. Οι γυναίκες που ήταν μαζί της κατά τη διάρκεια της δεκαοκτάμηνης δοκιμασίας ήταν μαζί της για να προσφέρουν όσο λίγη παρηγοριά μπορούσαν. Η Sarah Ames και η Lizzie Holmes έμειναν μαζί της όλη την ημέρα. Η κυρία Φίλντεν κράτησε και παρηγόρησε τον Άλμπερτ Τζούνιορ και τη Λούλου. Σκηνές θλίψης λάμβαναν χώρα στα σπίτια των August Spies, Adolph Fischer και George Engel.
Υπήρχε ένα τελευταίο πράγμα που η Λούσι ήθελε να κάνει για τον Άλμπερτ. Πήρε την κεντημένη κόκκινη σημαία που είχε φέρει στην επίδειξη του Συμβουλίου Εμπορίου, την δίπλωσε προσεκτικά και την έπλεξε και την έδεσε με αγάπη στο σώμα του. Ο δήμαρχος είχε αποφασίσει ότι δεν θα κυμάτιζαν κόκκινες σημαίες στον άνεμο σε αυτή τη νεκρική πομπή, αλλά η Lucy αποφάσισε ότι αυτή η κόκκινη σημαία θα ήταν στην πομπή και θα ήταν με τον Albert στον τάφο του.
Στην πρώτη άμαξα πίσω από το φέρετρο του Άλμπερτ ήταν η Λούσι Πάρσονς, η Λίζι Χολμς, η Σάρα Έιμς και η κυρία Φίλντεν. Υπολογίζεται ότι 125.000 άνθρωποι παρατάχθηκαν επίσημα στους δρόμους του Σικάγο για να αποτίσουν φόρο τιμής στους άνδρες που είχαν πεθάνει.
Σε αυτούς τους τελευταίους απαίσιους μήνες, η Lucy Parsons, με τη βοήθεια της Lizzie και του William Holmes, εργάστηκε για να δημοσιεύσει το Anarchism: Its Philosophy and Scientific Basis του Albert R. Parsons, το οποίο εμφανίστηκε τον Δεκέμβριο του 1887. Ο εκτυπωτής παρέδωσε 300 αντίτυπα πριν τα υπόλοιπα κατασχεθούν από την αστυνομία.
Οι γυναίκες ήταν αφοσιωμένες και επιτυχημένες διοργανώτριες της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων και των Ιπποτών της Εργασίας πριν από το Haymarket. Συνέβαλαν τρομερά στην εκστρατεία για δικαιοσύνη για τους συντρόφους τους και στη διατήρηση της υπόθεσης Haymarket και των κοινωνικών αδικιών της εποχής ενώπιον του κοινού πολύ μετά τις εκτελέσεις.
Haymarket Scrapbook. Chicago: Charles H. Kerr Publishing Co, 1986.
Μια αξιοσημείωτη ομάδα ανθρώπων ηγήθηκε του εργατικού κινήματος του Σικάγο της δεκαετίας του 1880. Ίσως το πιο εκπληκτικό είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι έδωσαν ισότητα στους άνδρες και τις γυναίκες και οι γυναίκες κατέλαβαν εξέχουσες ηγετικές θέσεις, σε μια εποχή κατά την οποία οι γυναίκες θεωρούνταν γενικά πολιτισμικά και βιολογικά κατώτερες από τους άνδρες. Σε μια χώρα που απέτυχε να υιοθετήσει την Τροποποίηση των Ίσων Δικαιωμάτων στη δεκαετία του 1980, η Διεθνής Ένωση Εργαζομένων πριν από έναν αιώνα - το 1883 - κατεύθυνε δύο από τα έξι κύρια σημεία της στην ισότητα μεταξύ των φύλων: «Τέταρτη οργάνωση της εκπαίδευσης σε κοσμική, επιστημονική και ίση βάση και για τα δύο φύλα. Πέμπτον: Ίσα δικαιώματα για όλους χωρίς διάκριση φύλου ή φυλής».
Οι γυναίκες εντός της IWPA ανταποκρίθηκαν σε αυτές τις προσδοκίες ισότητας. Η Lucy Parsons και η Lizzie Holmes ξεχωρίζουν ως ηγέτες στη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων στο Σικάγο πριν από τα γεγονότα στο Haymarket. Αυτές οι δύο γυναίκες συνέβαλαν συχνά σε ριζοσπαστικές εκδόσεις και εργάστηκαν για να οργανώσουν τις γυναίκες ραπτικής για το οκτάωρο το 1886. Η Lizzie Holmes ήταν βοηθός συντάκτη του Alarm, του οποίου ο Albert Parsons ήταν συντάκτης. Η Lucy Parsons και η Lizzie Holmes ηγήθηκαν της πορείας προς το νέο Chicago Board of Trade (πιο γνωστό σε αυτούς ως Board of Thieves) στις 28 Απριλίου 1885. Η Lucy Parsons ήταν γνωστή ως δυναμική και αρθρωτή ομιλήτρια καθώς και συγγραφέας. Μια τρίτη γυναίκα σύντροφος, η Sarah E. Ames, θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στα γεγονότα του Haymarket και θα γινόταν επικεφαλής της Συνέλευσης των Ιπποτών της Εργασίας των Γυναικών το 1789. Το γεγονός ότι αυτοί οι ηγέτες ήταν γυναίκες μπορεί να συνέβαλε στην απόφαση των αρχών να μην τις συμπεριλάβουν στα κατηγορητήρια και τις σκευωρίες μετά το Haymarket. Αλλά το φύλο τους δεν τους εμπόδισε να παίξουν κρίσιμο ρόλο στο αναρχικό κίνημα. Ούτε τους εξαιρούσε από άλλες μορφές αστυνομικής βίας και παρενόχλησης.
Το κίνημα ήταν μια «οικογενειακή υπόθεση», με πικνίκ και κοινωνικές εκδηλώσεις για όλους, συμπεριλαμβανομένων των μικρών παιδιών. Οι πολιτικές πεποιθήσεις των ακτιβιστών ήταν συνυφασμένες με τον ιστό της ζωής τους και της ζωής των οικογενειών τους. Η οικογένεια Schnaubelt, συμπεριλαμβανομένης της Maria Schnaubelt Schwab, της αδελφής της Ida και ίσως της μητέρας τους Rebecca, ήταν ακτιβιστές. Η μητέρα της Lizzie Holmes, Hannah J. Hunt και η αδελφή της Lillie D. White έγραψαν και οι δύο για τη ριζοσπαστική εφημερίδα Lucifer, που εκδόθηκε στο Κάνσας από τον Moses Harman. Η Lizzie και η αδελφή της ηγήθηκαν μιας οργανωτικής προσπάθειας στο κατάστημα ραπτικής όπου εργάζονταν.
Το βράδυ της 4ης Μαΐου 1886, η Lucy Parsons και η Lizzie Holmes σχεδίαζαν στρατηγική για την οργανωτική κίνηση των γυναικών ράψιμο, όταν ένα άτομο έφτασε στη συνάντησή τους στο γραφείο συναγερμού για να ζητήσει την παρουσία του Albert Parsons ως ομιλητή στην πλατεία Haymarket. Διέκοψαν τη συνάντησή τους και οι τρεις ενήλικες με τα δύο μικρά παιδιά της Lucy και του Albert προχώρησαν προς την πλατεία Haymarket.
Οι πέντε από αυτούς βρίσκονταν στην αίθουσα του Zepf όταν ρίχτηκε η βόμβα και η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον του πλήθους. Γνωρίζοντας ότι κάτι φοβερό είχε συμβεί, η Λίζυ παρότρυνε τον Άλμπερτ να φύγει από την πόλη εκείνο το βράδυ και να αξιολογήσει την κατάσταση και την ασφάλεια της επιστροφής του από απόσταση. Η Lucy πήγε σπίτι με τα παιδιά, ενώ η Lizzie συνόδευσε τον Albert στο σιδηροδρομικό σταθμό και αγόρασε το εισιτήριό του. Ο Άλμπερτ πήγε στη Γενεύη του Ιλινόις στο σπίτι του Γουίλιαμ και της Λίζι Χολμς και η Λίζι επέστρεψε στο διαμέρισμα των Πάρσονς στην πόλη για να περάσει τη νύχτα με τη Λούσι.
Το επόμενο πρωί, η Lucy Parsons και η Lizzie Holmes έσπευσαν στα γραφεία της Alarm και της Arbeiter-Zeitung, αποφασισμένες ότι το επόμενο τεύχος του The Alarm θα έπρεπε να βγει καταγγέλλοντας την τελευταία αστυνομική θηριωδία. Η αστυνομία εισέβαλε στο γραφείο της εφημερίδας τουλάχιστον τρεις φορές εκείνο το πρωί και μέχρι το μεσημέρι, οι August Spies, Michael Schwab, Adolph Fischer, Gerhard Lizius, Oscar Neebe, Chris Spies, Lucy Parsons, Lizzie Holmes και Maria Schwab είχαν όλοι συλληφθεί στο γραφείο. Η αστυνομία απελευθέρωσε τη Λούσι, ελπίζοντας ότι θα τους οδηγούσε στον Άλμπερτ. Τη συνέλαβαν άλλες δύο φορές εκείνη την ημέρα. Η Sarah Ames συνελήφθη εκείνο το βράδυ με τη Lucy, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι. Η Lucy έστειλε αμέσως εγκυκλίους σε όλα τα τμήματα της IWPA, ενημερώνοντάς τους ότι ο Συναγερμός και η Arbeiter-Zeitung είχαν κατασταλεί, ότι πολλοί σύντροφοι ήταν στη φυλακή και ότι τα χρήματα χρειάζονταν απεγνωσμένα.
Οι αρχές κράτησαν τη Lizzie Holmes στη φυλακή μέχρι την απολογία της στις 6 Μαΐου, όταν ο αδελφός της πλήρωσε την εγγύηση των 500 δολαρίων. Η Lizzie προσέλαβε μια γυναίκα δικηγόρο από το Μιλγουόκι, την Kate Kane. Η Lucy Parsons ανέλαβε την κατάσταση για τους ριζοσπάστες με την άφιξη της Lizzie Holmes και του Adolph Fischer. Οι κατηγορίες εναντίον της Lizzie Holmes τελικά αποσύρθηκαν.
Εν τω μεταξύ, στη Γενεύη του Ιλινόις, ο William Holmes και ο Albert Parsons διαβάζουν τα νέα από το Σικάγο. Ο Γουλιέλμος απέτρεψε τον Άλμπερτ από το να επιστρέψει αμέσως στο Σικάγο. Ο Άλμπερτ πίστευε ότι κατά πάσα πιθανότητα η Λούσι είχε ήδη θυσιάσει τη ζωή της για τον σκοπό. Περίμενε να πολεμήσει στα οδοφράγματα ανά πάσα στιγμή. Τελικά, όμως, πείστηκε να εγκαταλείψει το κράτος και να αναζητήσει ένα πιο ασφαλές καταφύγιο. Με τη Lizzie Holmes στη φυλακή, ήταν μόνο θέμα χρόνου να ερευνηθεί η κατοικία του Holmes.
Ο Άλμπερτ Πάρσονς επικοινώνησε με τη Λούσι μέσω του Γουίλιαμ Χολμς από την κρυψώνα του στο Ουισκόνσιν και της ζήτησε να συμβουλευτεί τους συνηγόρους υπεράσπισης για τη γνώμη τους σχετικά με το αν πρέπει να επιστρέψει. Η Λούσι συναντήθηκε δύο φορές με τους δικηγόρους για να συζητήσει την προσφορά του Άλμπερτ να επιστρέψει. Ο William R Black, επικεφαλής σύμβουλος, ήταν ενθουσιώδης. Ήταν βέβαιος ότι η εμφάνιση του Parsons θα βοηθούσε την υπόθεση και θα ήταν μια δραματική δήλωση της αθωότητας του Parsons. Ο Μπλακ ήταν βέβαιος ότι θα εξασφαλιζόταν αθώωση. υποτίμησε κατά πολύ τις δυνάμεις που παρατάχθηκαν εναντίον του Parsons. Η Λούσι επικοινώνησε με τον Άλμπερτ και η επιστροφή του ορίστηκε για τις 21 Ιουνίου 1886, την ημέρα έναρξης της δίκης. Ο Άλμπερτ πήγε στο σπίτι της Σάρα Έιμς όταν έφτασε στο Σικάγο, όπου η Λούσι τον ακολούθησε για λίγες ώρες πριν πάνε στο δικαστήριο για την παράδοσή του.
Η Lucy Parsons, η Lizzie Holmes, η Sarah Ames και μέλη της οικογένειας των άλλων κατηγορουμένων παρακολουθούσαν καθημερινά τη δίκη. Μεταξύ των πολλών γυναικών που παρακολούθησαν τη δίκη ήταν η νεαρή Nina Van Zandt, πρόσφατη απόφοιτος του Vassar. Αν και ίσως παρευρέθηκε από περιέργεια στην αρχή, κατέληξε να έχει μεγάλο σεβασμό και συμπάθεια για τους άνδρες που δικάζονταν και για τον ιδεαλισμό τους.
Το άρθρο της Lucy Parsons "To Tramps" εισήχθη από την εισαγγελία ως αποδεικτικό στοιχείο εναντίον των κατηγορουμένων. Η Lizzie Holmes ανέβηκε στο βήμα του μάρτυρα για να υπερασπιστεί το δικό της άρθρο "Notice To Tramps" που εμφανίστηκε στο The Alarm στις 26 Απριλίου 1886 και να δηλώσει τι συνέβη τη νύχτα της 4ης Μαΐου 1886. Ο λοχαγός Schaack απείλησε να συλλάβει τις δύο πιο διαβόητες γυναίκες, τη Lizzie Holmes και τη Lucy Parsons. Το αφοσιωμένο έργο τους δεν πέρασε απαρατήρητο από την αστυνομία.
Στις 20 Αυγούστου, οι ένορκοι επέστρεψαν μια ετυμηγορία ενοχής εναντίον και των οκτώ ανδρών. Επτά καταδικάστηκαν σε θάνατο και ο όγδοος, ο Όσκαρ Νίμπε, σε 15 χρόνια φυλάκισης. Οι γυναίκες άκουσαν την ετυμηγορία. Η Maria Schwab λιποθύμησε στην αγκαλιά της Lucy Parsons και της Sarah Ames. Η Christine Spies, μητέρα του August Spies, και η αδελφή του Gretchen παρηγορούσαν η μία την άλλη. Η Κέιτ Κέιν, δικηγόρος από το Μιλγουόκι, ήταν με τις οικογένειες των κατηγορουμένων.
Μετά τις ομιλίες των καταδικασθέντων στο δικαστήριο στις 7-9 Οκτωβρίου 1886, η εκτέλεση ορίστηκε για τις 3 Δεκεμβρίου 1886. Η Lucy Parsons έφυγε αμέσως για μια περιοδεία στα ανατολικά για να μεταφέρει το μήνυμα του κινήματος της ίδιας και των συντρόφων της στο λαό και να συγκεντρώσει χρήματα για τις εκκλήσεις. Έφτασε περίπου 200.000 άτομα σε 16 πολιτείες. Στο Σικάγο, άλλες γυναίκες συνέχισαν τη δουλειά. Η δεκαεξάχρονη Mary Engel, κόρη του George Engel, ήταν ιδιαίτερα δραστήρια στην προώθηση του ριζοσπαστικού σκοπού.
Η κοινή γνώμη άρχισε να μετατοπίζεται υπέρ των καταδικασμένων ανδρών και οι προσπάθειες ομιλίας της Lucy Parsons δεν ήταν μικρό μέρος αυτής της αλλαγής. Υποστήριξε την αθωότητα των συντρόφων της στην κατηγορία της δολοφονίας, αλλά υπερασπίστηκε τους επαναστατικούς τους στόχους με ασυμβίβαστους όρους. Παρωδούσε τον καπιταλιστικό Τύπο όταν μιλούσε στο Νιου Χέιβεν. «Μπορεί να περιμένατε να ρίξω μεγάλες φλόγες δυναμίτη και να σταθώ μπροστά σας με βόμβες στα χέρια μου. Αν είστε απογοητευμένοι, έχετε μόνο τον καπιταλιστικό Τύπο να ευχαριστήσετε γι' αυτό». Ενθαρρύνθηκε από τους φοιτητές του Yale που αψήφησαν μια δυνατή καταιγίδα για να παρακολουθήσουν την ομιλία της και οι οποίοι παρέμειναν για να κάνουν ερωτήσεις μετά τη διάλεξη.
Το κοινό εντυπωσιάστηκε από τη διάνοια της Lucy, την ειλικρίνειά της και τη χαμηλή μουσική φωνή της που τράβηξε την προσοχή. Η ψηλή σκοτεινή φιγούρα της, το μαύρο φόρεμά της, τα διαπεραστικά μαύρα μάτια της και η ευγλωττία της άφησαν ανεξίτηλη εντύπωση στους ακροατές της, πολλοί από τους οποίους έγραψαν επιστολές για λογαριασμό των συντρόφων της και συνεισέφεραν χρήματα και χρόνο στην υπεράσπιση.
Την Ημέρα των Ευχαριστιών, ο Πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ιλινόις χορήγησε αναστολή εκτέλεσης. Πίσω στο Σικάγο, η Lucy Parsons μίλησε σε μια σοσιαλιστική γιορτή. Οι ριζοσπάστες είχαν λόγους να πανηγυρίζουν. Πίστευαν ότι οι σύντροφοί τους είχαν ελπίδα. Μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, η Λούσι ταξίδεψε στο Σεντ Λούις, το Κάνσας Σίτι και την Ομάχα. Τον Μάρτιο πήγε ξανά ανατολικά και φυλακίστηκε στο Κολόμπους του Οχάιο, όταν προσπάθησε να μιλήσει. Η σύλληψή της έγινε πρωτοσέλιδο σε εθνικό επίπεδο. Μια γυναίκα υποστηρικτής, η κυρία Lyndall, ήταν ο μόνος επισκέπτης που επιτρεπόταν να τη δει. Έφερε στη Λούσι τα γεύματά της, γλιτώνοντας την έτσι από το μενού της φυλακής με ψωμί, νερό και αλάτι.
Καθώς οι οδοί προσφυγής για τους κρατούμενους είχαν εξαντληθεί, η Λούσι και ο Άλμπερτ Πάρσονς παρέμειναν ανένδοτοι ότι δεν θα υπήρχε έκκληση για έλεος. Αφού το Ανώτατο Δικαστήριο του Ιλινόις απέρριψε την έφεση για νέα δίκη τον Σεπτέμβριο του 1887, οι εκτελέσεις ορίστηκαν για τις 11 Νοεμβρίου 1887. Η έσχατη λύση ήταν μια εκστρατεία εκκλήσεων προς τον κυβερνήτη. Για περισσότερο από ένα χρόνο η Λούσι είχε πει ότι δεν μπορούσε να δεχτεί μια δικαιοσύνη που γλίτωσε τον σύζυγό της και σκότωσε τους άλλους συντρόφους της. Η Λούσι και ο Άλμπερτ αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις εκκλήσεις για επιείκεια.
Η Λούσι, ωστόσο, συνέχισε την έκκλησή της προς τους ανθρώπους στους δρόμους του Σικάγο. Πούλησε αντίτυπα του Was It A Fair Dial του στρατηγού Matthew M. Trumball; για ένα νικέλιο το καθένα. Διένειμε αντίτυπα του φυλλαδίου του Άλμπερτ Πάρσονς, An Appeal to the People of America.
Εν τω μεταξύ, άλλες γυναίκες ήταν ενεργές στο να θέσουν την υπόθεση ενώπιον του κυβερνήτη. Στις 9 Νοεμβρίου 1887, δύο ημέρες πριν από τις προγραμματισμένες εκτελέσεις, η Maria Schwab, η Johanna Fischer, η Christine Spies, η Gretchen Spies, η Mary Engel, η Elise Friedel (φίλη του Louis Lingg) και η Hortensia Black, σύζυγος του επικεφαλής συμβούλου υπεράσπισης, William P. Black, ήταν μεταξύ των γυναικών που συνδέθηκαν στενά με την υπόθεση και έκαναν το ταξίδι στο Σπρίνγκφιλντ για να ικετεύσουν τον κυβερνήτη για επιείκεια για τους άνδρες. Η Ένωση Αμνηστίας εκπροσωπήθηκε στο Σπρίνγκφιλντ από έναν άνδρα και μια γυναίκα – τον πρόεδρό της, Lucien S. Oliver και την πνευματίστρια/μεταρρυθμιστή, Cora L.V. Richmond.
Επιστολές υποστήριξης των καταδικασμένων ανδρών προέρχονταν από εξέχουσες γυναίκες από όλο τον κόσμο: από την Eleanor Marx, η οποία είχε επισκεφθεί τους κρατούμενους. από τη Νοτιοαφρικανή μυθιστοριογράφο Olive Schreiner. από την Annie Besant της Εθνικής Κοσμικής Εταιρείας στην Αγγλία. από την Charlotte Wilson της Ομάδας Ελευθερίας στην Αγγλία, που συνδέεται με τον Peter Kropotkin. Mary Herma Aiken από το Grinnell της Αϊόβα, η οποία οργάνωσε ένα μικρό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων εκεί.
Ο κυβερνήτης Oglesby μετέτρεψε τις ποινές των Schwab και Fielden σε ισόβια κάθειρξη. άφησε να σταθούν οι θανατικές καταδίκες των August Spies, Albert Parsons, Adolph Fischer, George Engel και Louis Lingg. Η Lucy Parsons και η Lizzie και ο William Holmes πήγαν στη φυλακή το βράδυ της 10ης Νοεμβρίου, αφού ο κυβερνήτης είχε ανακοινώσει την απόφασή του, για μια τελευταία επίσκεψη με τον Albert. Δεν έγιναν δεκτοί, αλλά ένας αναπληρωτής σερίφης είπε στη Lucy ότι μπορούσε να δει τον Albert στις 8:30 π.μ. το επόμενο πρωί.
Η 11η Νοεμβρίου 1887 ξημέρωσε παγωμένη και θορυβώδης στο Σικάγο. Η Lucy, η Lizzie και τα δύο παιδιά πήγαν στη φυλακή. Αντί να τους επιτρέψει να δουν τον Άλμπερτ, η αστυνομία έπαιξε παιχνίδια μαζί τους, στέλνοντάς τους από τη μια γωνία του τετραγώνου στην άλλη, υποσχόμενη ότι κάποιος στην επόμενη γωνία θα μπορούσε να επιτρέψει την είσοδό τους. Τα παιδιά γίνονταν μπλε από το κρύο, το ρίγος και το κλάμα. Τελικά, η αστυνομία αρνήθηκε το τελευταίο αίτημα της Lucy να επιτραπεί μόνο στα παιδιά να δουν τον πατέρα τους. Στην απελπισία της, προσπάθησε να περάσει τη γραμμή της αστυνομίας. Οι τέσσερις συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο σταθμό της Chicago Avenue, όπου όλοι γδύθηκαν και έψαξαν για βόμβες. Κρατήθηκαν σε κελιά ενώ οι άνδρες εκτελέστηκαν. Λίγο μετά το μεσημέρι ήρθε η μητέρα να τους πει: «Όλα τελείωσαν». Η Λίζι δεν μπορούσε να δει τη Λούσι, αλλά μπορούσε να ακούσει «τους χαμηλούς, απελπισμένους στεναγμούς της». Οι φίλοι που ήρθαν να προσπαθήσουν να τους δουν απομακρύνθηκαν. Ο Γουίλιαμ Χολμς απειλήθηκε με σύλληψη αν έμενε στην περιοχή. Στις 3 μ.μ., οι γυναίκες και τα παιδιά τελικά αφέθηκαν ελεύθερα. Η Nina Van Zandt Spies και η μητέρα της είχαν επίσης απομακρυνθεί αγενώς από την αστυνομία εκείνη την ημέρα, όταν προσπάθησαν να επισκεφθούν τον August Spies για τελευταία φορά.
Η Λούσι κατέρρευσε εντελώς όταν το σώμα του Άλμπερτ μεταφέρθηκε στο διαμέρισμά της. Οι γυναίκες που ήταν μαζί της κατά τη διάρκεια της δεκαοκτάμηνης δοκιμασίας ήταν μαζί της για να προσφέρουν όσο λίγη παρηγοριά μπορούσαν. Η Sarah Ames και η Lizzie Holmes έμειναν μαζί της όλη την ημέρα. Η κυρία Φίλντεν κράτησε και παρηγόρησε τον Άλμπερτ Τζούνιορ και τη Λούλου. Σκηνές θλίψης λάμβαναν χώρα στα σπίτια των August Spies, Adolph Fischer και George Engel.
Υπήρχε ένα τελευταίο πράγμα που η Λούσι ήθελε να κάνει για τον Άλμπερτ. Πήρε την κεντημένη κόκκινη σημαία που είχε φέρει στην επίδειξη του Συμβουλίου Εμπορίου, την δίπλωσε προσεκτικά και την έπλεξε και την έδεσε με αγάπη στο σώμα του. Ο δήμαρχος είχε αποφασίσει ότι δεν θα κυμάτιζαν κόκκινες σημαίες στον άνεμο σε αυτή τη νεκρική πομπή, αλλά η Lucy αποφάσισε ότι αυτή η κόκκινη σημαία θα ήταν στην πομπή και θα ήταν με τον Albert στον τάφο του.
Στην πρώτη άμαξα πίσω από το φέρετρο του Άλμπερτ ήταν η Λούσι Πάρσονς, η Λίζι Χολμς, η Σάρα Έιμς και η κυρία Φίλντεν. Υπολογίζεται ότι 125.000 άνθρωποι παρατάχθηκαν επίσημα στους δρόμους του Σικάγο για να αποτίσουν φόρο τιμής στους άνδρες που είχαν πεθάνει.
Σε αυτούς τους τελευταίους απαίσιους μήνες, η Lucy Parsons, με τη βοήθεια της Lizzie και του William Holmes, εργάστηκε για να δημοσιεύσει το Anarchism: Its Philosophy and Scientific Basis του Albert R. Parsons, το οποίο εμφανίστηκε τον Δεκέμβριο του 1887. Ο εκτυπωτής παρέδωσε 300 αντίτυπα πριν τα υπόλοιπα κατασχεθούν από την αστυνομία.
Οι γυναίκες ήταν αφοσιωμένες και επιτυχημένες διοργανώτριες της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων και των Ιπποτών της Εργασίας πριν από το Haymarket. Συνέβαλαν τρομερά στην εκστρατεία για δικαιοσύνη για τους συντρόφους τους και στη διατήρηση της υπόθεσης Haymarket και των κοινωνικών αδικιών της εποχής ενώπιον του κοινού πολύ μετά τις εκτελέσεις.
Haymarket Scrapbook. Chicago: Charles H. Kerr Publishing Co, 1986.
https://www.landandfreedom.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.