Οι αξίες του Νίκου Τεμπονέρα νικούν τη λήθη και τη συκοφαντία

Αύριο συμπληρώνονται 29 χρόνια από την άγρια δολοφονία του αριστερού καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα από στελέχη της ΟΝΝΕΔ Πάτρας. 

Ηταν και πάλι τέτοιες μέρες, τέλος διακοπών Χριστουγέννων, πριν από 29 χρόνια. Μόλις χθες δηλαδή, ιστορικά.

Τον Μάη του 1990 (κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη) ξεσπά μια από τις μεγαλύτερες αναταράξεις στον χώρο της Mέσης Eκπαίδευσης, με φόντο «την εκφρασμένη διάθεση του κυβερνώντος κόμματος για επιβολή λιτότητας στη δημόσια εκπαίδευση και ιδεολογική χειραγώγηση εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων» (ανακοίνωση OΛME 16/5/1990).

Οι διεκδικήσεις επικεντρώνονται στην αύξηση των μισθών, τη μείωση του ορίου συνταξιοδότησης και την αύξηση των διορισμών.

Στις 22 και 23 Μαΐου 1990 πραγματοποιείται διήμερη απεργία και στις 6 Ιουνίου ακολουθεί νέα μονοήμερη απεργία. Από το δεύτερο 15νθήμερο του Μαΐου και για περίπου δύο μήνες πραγματοποιούνται 10 συλλαλητήρια στην Αττική και αντίστοιχα σε όλες τις πρωτεύουσες νομών. Αποφασίζεται από το υπουργείο Παιδείας η αναβολή των γενικών εξετάσεων και η παράταση του διδακτικού έτους μέχρι τις 31 Ιουλίου.

Στις 16 Ιουλίου αρχίζουν οι γενικές εξετάσεις «σε βαριά ατμόσφαιρα και με συλλαλητήρια των εκπαιδευτικών έξω από τα εξεταστικά κέντρα» (από ανακοίνωση της ΟΛΜΕ).

Το φθινόπωρο του 1990, η κυβέρνηση της Ν.Δ. ανακοινώνει πολυνομοσχέδιο για την Παιδεία που προβλέπει μεταξύ άλλων λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ, κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων, επιβολή χρονικού ορίου στις σπουδές, περιορισμό του πανεπιστημιακού ασύλου, επιβολή ομοιόμορφης ενδυμασίας, έπαρση της σημαίας, επαναφορά της καθημερινής προσευχής και του ομαδικού εκκλησιασμού, «αναμόρφωση» των μαθητικών κοινοτήτων, ολοσχερή κατάργηση των αδικαιολόγητων απουσιών, επιβολή ενός point system ελέγχου και ποινικοποίησης της συμπεριφοράς των μαθητών.

Από τέλος Οκτώβρη ξεκινούν φοιτητικές και μαθητικές κινητοποιήσεις με καταλήψεις, διαδηλώσεις δεκάδων χιλιάδων κόσμου. Στα μέσα Δεκέμβρη, τα κατειλημμένα γυμνάσια και λύκεια ξεπερνούν το 70%.

Το πρώτο πανελλαδικό συλλαλητήριο πραγματοποιήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1990 με μια τεράστια διαδήλωση από τα Προπύλαια στο υπουργείο Παιδείας και είσοδο-κατάληψη του κτιρίου του ΥΠΕΠΘ από χιλιάδες φοιτητές. Το δεύτερο πανελλαδικό συλλαλητήριο στις 18 Δεκεμβρίου 1990, ακόμα πιο μαζικό, με συγκλονιστική ζωντάνια και πάθος των μαθητών. «ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΙ!»

Ανακατάληψη των σχολείων

Η κυβέρνηση της Ν.Δ. έλπισε σε εκτόνωση στο δεκαπενθήμερο των Χριστουγέννων. Ο υπουργός Παιδείας Βασίλης Κοντογιαννόπουλος δηλώνει ότι τα προεδρικά διατάγματα δεν θα εφαρμοστούν για ένα τρίμηνο, μέχρι να γίνουν «πλήρως κατανοητά» από μαθητές και καθηγητές. Σύντομα οι μήνες γίνονται δώδεκα και το νομοσχέδιο τροποποιείται μερικώς, χωρίς αλλαγές, όμως, στα σημαντικότερα σημεία (πειθαρχικές διατάξεις, περικοπές κ.ά.).

Ωστόσο, στην αρχή του χρόνου (Γενάρης 1991) μαθητές και φοιτητές αποφασίζουν τη συνέχιση των κινητοποιήσεων με καταλήψεις στα ΑΕΙ, τα ΤΕΙ και σε 1.800 από τα 3.014 γυμνάσια και λύκεια της χώρας.

Η κυβέρνηση ανησυχεί, κινείται προς την καταστολή. Η γραμμή της: να ανοίξουν τα σχολεία με κάθε τρόπο! Συσκέψεις και εγκύκλιοι του ΥΠΕΠΘ προς τους διευθυντές των σχολείων δίνουν οδηγίες για κατασταλτικά μέτρα. Να κοπούν οι αλυσίδες και τα λουκέτα στις πόρτες των σχολείων. Να παρθούν απουσίες, έστω και στο πεζοδρόμιο του κάθε σχολείου. Να γίνουν «συστάσεις» στους γονείς των καταληψιών μαθητών.

Ταυτόχρονα ετοιμάζεται το σχέδιο των «αγανακτισμένων πολιτών», γονείς και «γονείς» που θα κάνουν φασαρίες και επεισόδια έξω από τα σχολεία.

Τα μέτρα καταστολής εφαρμόζονται από το πρωί της 6ης Ιανουαρίου 1991. Στην Πάτρα τα επεισόδια με αγανακτισμένους πολίτες παίρνουν έκταση. Η απάντηση του εκπαιδευτικού κινήματος, άμεση και καταλυτική. Επιτροπές περιφρούρησης, κοινά συντονιστικά με φοιτητές-σπουδαστές, ενημέρωση του λαού της πόλης με εξορμήσεις, η ΕΛΜΕ έξω από τα σχολεία.

Ο νομάρχης Αχαΐας Ν. Τάγαρης, σε συνεργασία με τον κομματικό μηχανισμό της Ν.Δ. στην πόλη και άλλους μηχανισμούς, κινητοποιεί ομάδες «κρούσης» της ΟΝΝΕΔ (τους λεγόμενους «Κένταυρους»).

Επικεφαλής των ομάδων αυτών ο τότε πρόεδρος της ΟΝΝΕΔ Πάτρας και δημοτικός σύμβουλος της Ν.Δ. Γιάννης Καλαμπόκας και τα γνωστά στελέχη της Ν.Δ. και ΟΝΝΕΔ Πάτρας Μαραγκός, Σπίνος και άλλοι.

Προκλήσεις στην αρχή, με αφισοκολλήσεις στα σχολεία της Πάτρας. Οι ΟΝΝΕΔίτες κολλάνε την αφίσα της Ν.Δ. «Λιγότερα λόγια - περισσότερη δουλειά». Στις 7 Ιανουαρίου τα επεισόδια παίρνουν έκταση σε τουλάχιστον 5 σχολικά συγκροτήματα της πόλης.

Ξύλο και επεισόδια

Στις 8 Γενάρη από το πρωί το σχέδιο της κυβέρνησης βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Απουσίες στα πεζοδρόμια, αγανακτισμένοι «πολίτες» κυνηγούν μαθητές και χειροδικούν, διευθυντές σχολείων απειλούν.

Το κίνημα, οι εργαζόμενοι, ο λαός έξω από τα σχολεία. Το απόγευμα η ΟΝΝΕΔ Πάτρας ξεκινάει ομαδική «αφισοκόλληση» από το κέντρο της πόλης με στόχο την ανακατάληψη όσων σχολείων γίνεται. Η εντολή είναι να εκδιωχθούν οι καταληψίες μαθητές και να παραδοθούν στους διευθυντές, ώστε να ανοίξουν τα σχολεία την επόμενη μέρα.

Ξύλο και επεισόδια στο Πολυκλαδικό Πάτρας, η πρώτη σύρραξη μεταξύ ΟΝΝΕΔιτών και καθηγητών (τα γραφεία της ΕΛΜΕ βρίσκονται στο κτίριο του Πολυκλαδικού). Οι ΟΝΝΕΔίτες αποχωρούν, συνεχίζοντας προς τα σχολεία στην Τριών Ναυάρχων.

Μετά προχωρούν προς το 3ο Γυμνάσιο-Λύκειο στα Ψηλά Αλώνια. Χωρίς πολλά λόγια, επιτίθενται και δέρνουν τους μαθητές. Φτάνουν στον χώρο φοιτητές, δάσκαλοι και σπουδαστές. Δέχονται και αυτοί επίθεση με ιδιαίτερη βιαιότητα. Τα ραδιόφωνα της πόλης ενημερώνουν για τα γεγονότα.

Κλιμάκιο της ΕΛΜΕ αποφασίζει να μεταβεί στο σχολικό συγκρότημα. Μόλις φτάνει, αντικρίζει τραυματισμένους μαθητές και το σχολείο υπό κατάληψη από την ομάδα τραμπούκων της ΟΝΝΕΔ.

Προσπαθούν να φτάσουν στην πόρτα του σχολείου για να δουν τι συμβαίνει στο εσωτερικό. Τότε δέχονται τη λυσσαλέα επίθεση των ΟΝΝΕΔιτών. Αλυσίδες, λοστοί, καρέκλες κατεβαίνουν στα κεφάλια τους. Και ξαφνικά μια απόλυτη σιωπή.

Ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας, μέλος της ΕΛΜΕ Αχαΐας, των Παρεμβάσεων - Συσπειρώσεων - Κινήσεων Εκπαιδευτικών και του Εργατικού Αντιιμπεριαλιστικού Μετώπου, έπεσε χτυπημένος με λοστό στο κεφάλι από το στέλεχος της ΟΝΝΕΔ και δημοτικό σύμβουλο της Ν.Δ. στην Πάτρα, Γιάννη Καλαμπόκα.

Ο Καλαμπόκας με ομάδα ροπαλοφόρων που συμπλήρωναν οι Σπίνος, Μαραγκός κ.ά. είχε εισβάλει λίγο πριν (με στόχο την ανακατάληψη) μέσα στο σχολικό συγκρότημα του 3ου-7ου Γυμνασίου και Λυκείου Πάτρας, που ήταν σε μαθητική κατάληψη με τη συμπαράσταση γονιών και καθηγητών.

Ο Νίκος Τεμπονέρας μεταφέρεται στο Νοσοκομείο «Αγ. Ανδρέας» και από εκεί στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ρίου. Οι δολοφόνοι διαφεύγουν από την πίσω πλευρά του σχολείου και εξαφανίζονται. Στις 12 το βράδυ μια σιωπηλή πορεία χιλιάδων ανθρώπων κατεβαίνει από το νοσοκομείο προς τη Νομαρχία Αχαΐας.

Το ανακοινωθέν του νοσοκομείου επιβεβαιώνει τα χειρότερα. Ο Τεμπονέρας είναι νεκρός. Μια πολιτική δολοφονία στις 8 Γενάρη 1991. Συνθήματα στη Νομαρχία, συνθήματα και καβγάς στην αστυνομική διεύθυνση Αχαΐας. «Απόψε σκοτώσαν τον Τεμπονέρα», «Ενας στο χώμα, χιλιάδες στον αγώνα», «Πιάστε τους δολοφόνους».

Κηδεία… διαδήλωση

Οι επόμενες μέρες χαρακτηρίστηκαν από πραγματικές μάχες στους δρόμους της Πάτρας, αλλά και της Αθήνας. Η κηδεία του Νίκου Τεμπονέρα μετατράπηκε σε συλλαλητήριο καταδίκης της κυβερνητικής πολιτικής. Το ίδιο τα μεγάλα πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια στην Αθήνα στις 9, 10 και 11 Γενάρη του 1991. Μάχες στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο, την Ομόνοια και σε άλλα σημεία της Αθήνας. Η αστυνομία κάνει εκτεταμένη χρήση δακρυγόνων και άλλων χημικών. Στην οδό Πανεπιστημίου τα χημικά της ΕΛ.ΑΣ. πέφτουν μέσα στο κατάστημα «Κ. Μαρούσης», με αποτέλεσμα να καούν 4 άνθρωποι στο κτίριο.

Το κίνημα του 1990-91 ποτέ δεν τελείωσε ουσιαστικά. Στα μέσα Γενάρη ήρθε η πρώτη «Καταιγίδα της ερήμου», ο πόλεμος των ΗΠΑ στο Ιράκ, και μετατοπίστηκε το κέντρο των κινητοποιήσεων, εύλογα, κόντρα σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα των αμερικανών και άγγλων ιμπεριαλιστών.

Το πολυνομοσχέδιο αποσύρθηκε μετά την παραίτηση του Κοντογιαννόπουλου και την ανάληψη του υπουργείου Παιδείας από τον Γ. Σουφλιά. Οι φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας Τεμπονέρα σχεδόν αθωώθηκαν, με εξαίρεση τον Καλαμπόκα που έμεινε στη φυλακή μόνο 7 χρόνια και βρέθηκε τελικά σε διευθυντική θέση της Εθνικής Τράπεζας Βόλου. Για τους ηθικούς αυτουργούς, ούτε κουβέντα.

Σε ανύποπτο χρόνο ο τωρινός πρωθυπουργός, γνωστός οπαδός του νεοφιλελεύθερου μοντέλου στην οικονομία, της μαζικής καταστολής των κοινωνικών διεκδικήσεων και από τους πιο φιλοαμερικάνους πολιτικούς, που ταυτόχρονα αξιοποιεί την εθνικιστική ακροδεξιά ατζέντα, έχει δηλώσει ότι ο πατέρας του ήταν 25 χρόνια μπροστά, δείχνοντας και τις ορέξεις του σε κάθε πεδίο.

Ο Νίκος Τεμπονέρας ζει - Εμπνέει - Οδηγεί

Υπάρχει μια αιμάτινη αλυσίδα δολοφονιών από το αστικό κράτος στη μεταπολίτευση. Κουμής, Κανελλοπούλου, Καλτεζάς, Τεμπονέρας, Γρηγορόπουλος, Φύσσας συγκροτούν ένα «δάσος σκοτωμένων φίλων» που μαρτυράει το βάθος της καταστολής και την έκταση της κρατικής και παρακρατικής βίας. Ο Ν. Τεμπονέρας εξακολουθεί να παραμένει παράδειγμα προς μίμηση στον εκπαιδευτικό κόσμο. Η μνήμη του αντέχει στη λήθη, τη στρέβλωση και τη συκοφαντία.

Χρήστος Κάτσικας